'platte' schilderijen
‘Platte’ schilderijen 2022
In het voorjaar en de vroege zomer van 2022, na een ongeval in het voorjaar van twee jaar eerder, kon ik nog altijd niet aan de schilderezel werken, maar stond nog altijd aan de keukentafel, zoals bij de eerdere oliepastel-tekeningen, terwijl het schilderij op het tafelblad lag, maar de mogelijkheden om m’n nek, rug, schouders en bovenarmen te bewegen werden langzaamaan beter na mijn ernstige val. Het lukte om weer wat grotere schilderijen te maken. Ik had enkele jaren daarvoor oude, tweedehands schilderijlijsten verzameld en ik maakte daar nu panelen in. Ik dacht eraan om die lijsten maar tegelijk mee te beschilderen, omdat ze vaak beschadigd waren of sowieso anders van kleur zouden moet worden.
Korte tijd later, nadat ik de eerste schilderijen die ik maakte aan m’n broer Jan liet zien, wees die mij op de Engelse schilder Sir Howard Hodgkin, die óók de lijsten mee schilderde. Het was echter niet dat zo dat zijn werk mijn manier van schilderen direct beïnvloedde; de beelden in mijn schilderijen kwamen meer voort uit of waren een voortzetting van de vormen en de kleuren van een jaar eerder, toen ik de Quaker-serie met oliepastel maakte. Maar toch is er iets anders van Howard Hodgkin waar ik wél door beïnvloed werd: ik dacht erover na welke titels ik dit nieuwe, meer abstracte, werk kon geven. Ik deed dat op een vergelijkbare manier als Hodgkin, namelijk door woorden te geven aan een herinnering, een zekere emotie of een andere reactie die de kleuren in het schilderij bij mij opriep. Kleuren die me deden denken aan het Midden-Oosten gaf ik titels die verband hielden met Iran. Ik had een leerling op de school waar ik werkte gehad uit Iran; een bevriende oud-collega is van Iraanse origine; een kunst-collega met wie ik contact heb, woont daar. Andere schilderijen deden me denken aan de kleuren die ik op deelden rondom mijn woonplaats kan vinden. Toch heeft één van deze schilderijen wél degelijk een directe verbinding met een Hodgkin-werk: in een boek vond ik Hodgkin’s schilderij “The Green Chateau“. De titel verbaasde mij enigszins, omdat de belangrijkste kleur in het schilderij rood was! Ik fantaseerde dat dan de omgeving van dit kasteel wel heel erg groen zou zijn en ik schreef een klein gedicht, bijna als een haiku, in het Engels omdat dat prettiger allitereerde:
“Beyond the border
A fierce forest
Of towering trees.”
Het gedicht werd de titel van een schilderij-met-geschilderde-lijt. De lijst had een bijzondere vorm en had oorspronkelijk om een spiegel gezeten. Op een later moment ontdekte ik dat ‘The Green Chateau’ waarover Hodgkin schildert waarschijnlijk helemaal geen kasteel is, maar een overdekte kinderspeeltuin in de buurt van Los Angeles, USA…
Een andere invloed, die zal ik niet ontkennen, is die door het werk van Mark Rothko. Al zou je denken dat het dan om de wat wollige, vage rechthoekige vormen gaat, dan is dat níet het geval; die zijn afgeleid van en een voortzetting na de ‘Quakers’, m’n oliepastel-serie uit 2021. Het gaat veel meer om de manier waarop ik de kleurvelden opbouw: laag over laag, 20, misschien wel 40 dunne lagen van transparante acrylverf, die er een diffuse diepte aan geven, zoals in Rothko’s schilderijen, een enkele keer aangevuld met kleurpotlood of -krijt.
Deze serie noem de ‘Platte’ Schilderijen, meer om ze een gezamenlijk naam te geven, dan om iets anders. Ik kan ze niet echt tot groepen ordenen die groter zijn dan drie, maar ze delen allen eenzelfde soort ‘platheid’, ze zijn zonder enig lijnperspectief, ook al duiden de titels soms wellicht op een landschap. Nog op de kunstacademie werkte ik aan een stilleven dat was opgesteld in een kast met drie planken. Ik zat vrij hoog op een keukentrapje, zoals de umpire bij een tenniswedstrijd, en werkte van korte afstand, een centimeter of zestig en ik ontdekte dat de lijnperspectief, zoal ik dat geleerd had, verder naar de onderzijde van het schilderij totaal niet meer werkte. Vanaf dat moment ben ik vooral in mijn stilleven-schilderijen de lijnperspectief gaan vermijden: geen schuine lijnen meer en voorwerpen in de achtergrond belangrijk maken en zo dus met de ruimte spelen. En ja, het is waar: in deze “Platte schilderijen” is dit weglaten van de lijnperspectief toch wel van een andere orde, omdat enige voorstelling vaak lijkt te missen…